W dniu 1 sierpnia 2007 roku Polska została objęta obowiązywaniem Konwencji Rzymskiej z 19.06.1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych. Tego dnia upłynął bowiem okres trzech miesięcy po złożeniu przez Polskę dokumentu ratyfikacji Konwencji Sekretarzowi Generalnemu Rady Unii Europejskiej, po którym Konwencja Rzymska wchodzi w Polsce w życie.

Konwencja Rzymska jest jednym z najważniejszych aktów Wspólnot Europejskich z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego, gdyż ustanawia jednolite normy kolizyjne w zakresie zobowiązań umownych dla wszystkich państw członkowskich UE. Inaczej mówiąc, przepisy Konwencji pozwalają ustalić prawo którego państwa jest właściwe do rozstrzygania sporu pomiędzy stronami kontraktu z dwóch różnych państw Unii Europejskiej. W tym zakresie Konwencja zastąpi dotychczasowe, krajowe reguły kolizyjne dotyczące umownych stosunków obligacyjnych wynikające z ustawy z 12 listopada 1965r. prawo prywatne międzynarodowe (art. 25-29 ustawy).

Co do zasady Konwencja Rzymska ma zastosowanie w każdym sporze dotyczącym zobowiązań umownych, których stronami są podmioty z różnych państw Unii Europejskiej. Regulacje konwencji obejmują zakresem stosunki obligacyjne zarówno w obrocie profesjonalnym, konsumenckim, jak i w stosunkach pracy. Na mocy wyjątku, przepisów Konwencji nie stosuje się natomiast do zobowiązań wekslowych i czekowych, prawa spółek i stowarzyszeń oraz do umów transportowych, uregulowanych przez odrębne konwencje.

W dobie intensyfikacji międzynarodowego obrotu gospodarczego Konwencja Rzymska będzie miała szczególne znaczenie dla przedsiębiorców, którzy prowadzą współpracę gospodarczą z podmiotami z innych państw Unii Europejskiej w zakresie importu lub eksportu towarów i usług.

W przypadku umów międzynarodowych, sąd krajowy będzie zobowiązany ustalić zgodnie z regułami Konwencji prawo którego państwa Unii ma zastosowanie w rozstrzygnięciu danego sporu. Wybór prawa właściwego dla danego sporu na podstawie Konwencji powinien odbywać się w oderwaniu od konkretnego prawa merytorycznego. Inaczej mówiąc, sąd krajowy nie powinien interpretować zapisów Konwencji używając definicji charakterystycznych dla jego własnego prawa krajowego. Przeciwnie, Konwencja powinna być interpretowana autonomicznie, jako akt prawa zawierający własne definicje i swoiste instytucje prawne.

Podstawową zasadą Konwencji rzymskiej jest swoboda wyboru przez strony prawa właściwego dla umowy (art. 3). W praktyce jest to często stosowane rozwiązanie przez przedsiębiorców przy zawieraniu umów międzynarodowych. Należy jednak pamiętać, że taki wybór nie będzie w każdym przypadku w pełni skuteczny. Istnieją bowiem przepisy, których zastosowania nie można wyłączyć umową. Mowa tutaj o normach bezwzględnie obowiązujących (tzw. ius cogens) państwa, z którym umowa wykazuje najściślejszy związek (tzw. prawo obiektywnie właściwe). Umowa wykazuje najściślejszy związek z państwem w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla kontraktu, ma w chwili zawarcia umowy miejsce pobytu lub siedzibę. Prawo wybrane przez strony będzie miało zastosowanie jedynie w takim zakresie, w jakim pozwalają na to normy właśnie tak określonego prawa obiektywnie właściwego. Natomiast jeżeli strony w ogóle nie dokonały wyboru prawa właściwego dla umowy, prawo obiektywnie właściwe będzie miało zastosowanie w całości. W tym względzie każdorazowo decyzja będzie spoczywać na sądzie krajowym rozpoznającym daną sprawę.

Prawidłowe stosowanie konwencyjnych norm kolizyjnych nie jest proste i stanowi nie lada wyzwanie dla sądów krajowych. W praktyce wspólnotowych sądów krajowych niestety niejednokrotnie obserwowano, że sędzia krajowy w każdy dostępny sposób próbuje zastosować w sprawie swoje własne prawo (legis fori). Rozstrzyganie sporu według swojego prawa krajowego jest dla każdego sądu wygodnym rozwiązaniem.

W prawidłowej interpretacji norm konwencyjnych pomocnym powinno stać się orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (dalej: ETS). Obecnie orzecznictwo to nie jest zbyt imponujące, ale z czasem – gdy stanie się ono bogatsze - powinno doprowadzić do ujednolicenia wykładni i stosowania konwencji na całym obszarze jej obowiązywania. Na mocy protokołów dodatkowych do aktu akcesyjnego Polski do Unii Europejskiej, również polskie sądy będą miały możliwość kierowania do ETS zapytań o wykładnię przepisów konwencji.

Na koniec dodać należy, że od kilku lat trwają prace zmierzające do zmiany Konwencji w akt prawa wspólnotowego. W grudniu 2005 roku Komisja Europejska przedstawiła projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego oraz Rady o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (tzw. Rzym I), który ma w przyszłości zastąpić Konwencję Rzymską. Rozporządzenie to nie będzie dotyczyło Danii, a jego obowiązywanie w Irlandii oraz Wielkiej Brytanii będzie uzależnione od wyraźnej zgody wymienionych państw. Konwencja rzymska może zatem nadal mieć zastosowanie wobec tych państw, pomimo wejścia w życie Rozporządzenia. Opisywanych zmian nie należy się jednak spodziewać zbyt szybko. Ustawodawca wspólnotowy ustalił, że Rozporządzenie może być stosowane dopiero po roku od jego wejścia w życie, które z kolei ma nastąpić po 20 dniach, licząc od dnia publikacji. Wobec powyższego, Konwencja rzymska będzie przez dłuższy czas podstawowym aktem prawa Wspólnot Europejskich, pozwalającym rozstrzygać konflikty praw różnych państw w zakresie szeroko rozumianych zobowiązań umownych.


Źródło:
Konwencja Rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych z dnia 19 czerwca 1980 roku ; Uzasadnienie do projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Rzymskiej o prawie właściwym dla zobowiązań umownych z dnia 19 czerwca 1980 roku ; M. Wojewoda „Wejście w życie w Polsce Konwencji rzymskiej o Prawie właściwym dla zobowiązań umownych”, Radca Prawny nr 4 z 2007r.